12 fjalë që zakonisht shkruhen gabim

“Gjuha, në të vërtetë , është pasuria jonë më e madhe…” – ka thënë dikur Rexhep Qosja, dhe si e tillë , meriton vëmendje të vazhdueshme , sidomos dekadat e fundit kur në të janë vënë re deformime të shumta . Gjuhëtarët dhe akademikët tanë tërheqin vëmendjen vazhdimisht për kujdes në mirëshkrimin dhe mirëshqiptimin e shqipes , e cila , për fat të keq, si çdo fushë e jetës , vijon të mbetet në tranzicion . Pa dashur të vëmë gishtin tek fajtorët , nuk mund të lëmë pa përmendur “kontributin” e klasës politike , të vetëquajturve “opinionistë” e “analistë”, por edhe shumë gazetarëve të medias së shkruar e elektronike , të cilët , pa pasur kulturë të mjaftueshme gjuhësore , flasin me kompetencë sidomos për gjërat që nuk i njohin .

Prof. Dr. Pajtim Bejtja para pak kohësh , ka shkruar një artikull për deformimet në gjuhën shqipe : “Te deformimet që i bëhen gjuhës shqipe mund të ndalet gjatë , pasi ato janë të shumta dhe janë vënë në dukje në mjaft shkrime nga specialistët e gjuhës . Fakti që deformimet bëhen me shumicë edhe nga njerëzit publikë , që supozohet të kenë një nivel të lartë kulturor , tregon se kultura gjuhësore te ne është përgjithësisht e nivelit të ulët , gjë që kërkon vëmendje dhe masa nga ana e organeve dhe e institucioneve përkatëse , duke filluar nga ato arsimore . Nga ana tjetër , edhe vetë personat publikë (dhe jo vetëm këta) , sidomos gazetarët , duhet të bëjnë përpjekje vetjake për rritjen e kulturës së tyre gjuhësore , duke e quajtur atë si pjesë përbërëse të kulturës profesionale . Në këtë mes nuk duhet harruar që gjuha është një nga tiparet themelore të identitetit kombëtar ” .

Nisur nga ky citim , ne po e nisim nga fundi , pra nga vetja . Më poshtë , kemi renditur vetëm 12 fjalë që i përdorim çdo ditë , por që shpesh hasin deformim në drejtshqiptim dhe drejtshkrim . Ju, pasi t’i lexoni të zgjedhurat , jeni të lutur të shtoni të tjera , që këtë nismë të nisur me qëllim të mirë , të mos e lëmë me kaq .

Shkruhet : gjithëçka ose gjithshka

Duhet : gjithçka

Ë-ja fundore e fjalës gjithë bie në fjalët e përngjitura , si : gjithçka , gjithherë , gjithçmos, gjithfarë , gjithkah , gjithkund , gjithkush , gjithmbarë , i gjithmbarshëm , gjithmonë , gjithnjë, gjithsaherë , gjithsecili , gjithsesi etj .

Shkruhet : agjensi

Duhet : agjenci

Fjalët e huaja nga burimi latin e neolatin me c do të shkruhen me c e jo me s. Po ashtu , fjalët me burim grek a latin , që kanë një g përpara zanoreve i dhe e , shkruhen me gj (dhe jo me xh) ashtu si shqiptohen ; p.sh.: agjenci , gjeografi , gjeometri , gjeneratë , gjenezë , gjimnastikë , higjienë , origjinë etj . Në agjencitë turistike ku shkruhet si në rastin e fotos , meritoni një paketë “all inclusive.”

Shkruhet : djath

Duhet : djathë

Shkruhet -ë-ja fundore te emrat mashkullorë dhe shumica e emrave mashkullorë që përdoren edhe si asnjanës : atë , burrë , djalë , gjalmë , gjumë , kalë , lëmë , lumë ; ballë (balli, ballët) , brumë (brumi, brumët), djathë (djathi, djathët), drithë, drithëra , dyllë, dhallë, dhjamë , gjalpë , mjaltë , ujë , ujëra etj.;

Shkruhet : marrdhënie , mardhënie , marrëdhënje

Duhet : marrëdhënie

Emrat femërorë foljorë me prapashtesën -je e ruajnë j-në në trajtën e pashquar dhe të shquar të njëjësit dhe të shumësit ; p.sh.: ardhje, derdhje, dalje, lidhje, marrje, mbështetje, pritje, shitje, tretje etj.

Por ku bashkohet j-ja me n-në, do të shkruhen nie dhe jo nje; p.sh.: dhënie, marrëdhënie, parathënie, etj. Kështu do të shkruhet edhe gie dhe jo gje djegie (e jo djegje), shmangie, lagieetj. Me j do të shkruhen edhe emrat femërorë me -ije dhe -ijë, në të cilët j-ja i përket temës së fjalës dhe ndihet kudo; p.sh.: anije, anija, anijeje; fije, fija; shije, shija; bijë, bija; mijë, mija; vijë, vija, fëmijë, fëmija, fëmijët a fëmi, fëmija, etj .

Shkruhet : Lagja

Duhet : Lagjja

(Shpjegimi në rastin e lagjes është si marrëdhënie) . Në rast se do ndeshni një tabelë në qytet meLagja “Luigj Gurakuqi”, shtojini edhe një –j, pra Lagjja “Luigj Gurakuqi”. Dikush do ta fiksojë , patjetër .

Shkruhet : çertifikatë

Duhet : certifikatë

Në pajtim me shqiptimin e sotëm letrar , fjalët me burim nga latinishtja a nga gjuhët romane , si edhe nga greqishtja , të cilat në gjuhën shqipe kanë një c të ndjekur nga zanorja e ose i , shkruhen me c dhe jo me çapo me s : celebrim , celular , centralist , centralizoj , certifikatë , procedurë , proces , etj.;

Shkruhet : e dielë

Duhet : e diel (pa ë-fundore)

Ditën e shtatë të javës , Zoti e bëri pushim . Edhe ë-ja fundore në këtë rast është gjithmonë pushim .

Nuk shkruhet ë-ja fundore tek të gjithë emrat , te të cilët grupi i zanoreve ie ndiqet nga një bashkëtingëIlore e lëngët (l, ll, r) dhe të gjitha fjalët e formuara prej tyre : e diel , diell , miell , qiell, etj.;diellor, përmiell, miellzim, qiellor, etj.;

Shkruhet : Digjitalizim

Duhet : Dixhitalizim

Në pajtim me shqiptimin e sotëm letrar , fjalët që burojnë kryesisht nga greqishtja , latinishtja e nga gjuhët romane dhe që në shqipen kanë një gj të ndjekur nga një e ose i , shkruhen me gj. Por dixhitalizim është një fjalë , kryesisht e re e shqipes , dhe me dixhitalizimin e sistemit të arsimit në Shqipëri , përmes futjes së tabletave në shkollë , ka pasur konfuzion edhe nga vetë Ministria e Arsimit për rastin në fjalë , meqenëse herë e shkruan digjitalizim e herë dixhitalizim . Për këtë , në një deklaratë publike pak kohë më parë , akademiku Jorgo Bulo ka thënë : “Dixhitalizim është fjalë e re në fjalorin e shqipes dhe ka krijuar konfuzion , por duhet të shkruhet me “xh” dhe jo me “gj”, sipas rregullit të drejtshkrimit të shqipes , që fjalët e huaja shkruhen ashtu siç shqiptohen”.

Shkruhet : vënd

Duhet : vend

Së bashku me qendër – jo qëndër , mendje jo mëndje ; fle jo flë ; qendër jo qëndër

Shkruhen me e (dhe jo me ë) fjalët ku kjo zanore është e theksuar dhe ndiqet ose ka qenë ndjekur në të kaluarën nga një bashkëtingëIlore hundore (m, n, nj) . Me e shkruhen gjithashtu fjalët e prejardhura ose të përbëra të formuara prej tyre , pavarësisht nga lëvizja e theksit :

(më) dhemb , dhembje , femër , femërore , gjemb , e premte , rremb , shemb , shembull , shembullor , i shtrembër , shtrembëroj , tremb , thembër , zemër , zemëroj etj.; argjend , argjendar , brenda , brendi , i brendshëm , mendje , mendoj , mendim , përmend , zëvendës, zëvendësoj etj.; e enjte , gështenjë , ndenja , (i, e) ndenjur , shenjë (por shënoj, shënim), (i, e) shenjtë, (i, e) shtrenjtë etj .

Shkruhet : Mirësevini!

Duhet : Mirë se vini!

Mirë se erdhe! Mirë se vjen! Mirë se rrini! Mirë se ju gjeta! Mirë ardhsh! Mirë vafsh! Mirë mbetsh! Qofsh mirë! Ju bëftë mirë!”, shkruhen ndaras , jo bashkë , siç hasen zakonisht , sidomos në institucionet arsimore, ku mësohet gjuha shqipe . P.sh., thuajse në të gjitha shkollat , shohim “Mirësevini , nxënës të dashur!”, e cila , sigurisht që është shkruar gabim. Edhe në hyrje të shumë qyteteve , kjo shprehje gjendet e shkruar gabim : “Mirësevini në X qytet!”

Kujdes! Këto pasthirrma shkruhen bashkë vetëm kur ato kthehen në emra , p.sh.: Pasi i uroi mirëseardhjen , e ftoi të uleshin brenda . Fjala e mirëseardhjes . Darka (dreka) e mirëseardhjes . Në shenjë mirëseardhjeje etj .

Shkruhet : Qera

Duhet : Qira

Shumë njerëz e dinë se trajta e duhur është qera , madje është qesharake edhe kur korrigjojnë të tjerët kur e përdorin në të folur a të shkruar qira . Në fakt , kjo fjalë shkruhet me i dhe jo me e . I-ja nuk jepet me qira në këtë rast .

Shkruhet : sërisht

Duhet : sërish

Sërish hyn në grupin e atyrë fjalëve , të cilave u shtohen “bishta”, si, p.sh., thuhet Yzberisht, në vend të Yzberish apo garazhd, në vend të garazh (siç duket ngatërrohet garazhi me grazhdin, shkruan Prof. Bejtja) .